Teoria krajobrazu. Typy i zróżnicowanie krajobrazu w Polsce.

krajobraz

Krajobraz to niezwykle szerokie pojęcie, charakteryzowane i różnicowane na wiele sposobów. Uwarunkowania krajobrazowe i zróżnicowanie krajobrazu to czynniki, które  powinniśmy brać pod uwagę w działaniach projektowych.

Typy krajobrazu.

Dokonano wielu klasyfikacji typów krajobrazu biorąc pod uwagę różnorodne kryteria. Dobór kryteriów decydował bezpośrednio o wyróżnianych typach i podtypach.

W ujęciu globalnym, kierując się wielkością zajmowanej powierzchni w skali globu oraz rolą w środowisku przyrodniczym, możemy wyróżnić: krajobraz polarny, tundrę, tajgę, krajobraz lasów liściastych strefy umiarkowanej, krajobraz stepowy, pustynny, lasów równikowych oraz krajobraz górski.

W Polsce, jako pierwszy, całościowy podział krajobrazów zaproponował Jerzy Kondracki w latach sześćdziesiątych XX w. Kondracki przez wiele lat kontynuował swoje prace nad krajobrazem proponując kolejne modyfikacje swojej klasyfikacji.

Wielu naukowców zajmowało się i zajmuje badaniem krajobrazu. Autorem, jednej z najpopularniejszych badaczy a jednocześnie autorem typologii polskiego krajobrazu, jest współpracownik Kondrackiego – Andrzej Rychling. Klasyfikacja ta, podobnie jak typologia Kondrackiego, jest  bardzo rozbudowana i szczegółowa.

Dużo prostszy podział proponuje Beczkowska dzieląc krajobraz Polski na „płaski, sfalowany, pagórkowaty, pocięty i górski”[1].

Smólski zaproponował podział na krajobrazy: „parków narodowych, leśne i rolnicze obszarów przeznaczonych do odnowy sił człowieka, miejsc historycznych oraz antropogeniczne”.[2]

Biorąc pod uwagę skutki działalności człowieka Szczęsny wyróżnia: „krajobraz pierwotny, naturalny i kulturowy”.[3]

Dość czytelny podział proponuje Gadomska[4] za Bogdanowskim, wyróżniając krajobrazy ze względu na:

Ukształtowanie powierzchni

  • krajobraz nizinny
  • krajobraz pofalowany
  • krajobraz pagórkowaty
  • krajobraz górski

Pokrycie terenu

  • krajobraz pustynny
  • krajobraz stepowy
  • krajobraz leśny
  • krajobraz rolniczy

Stopień ingerencji człowieka

  • krajobraz pierwotny – nietknięty przez człowieka
  • krajobraz naturalny – nieznacznie zmieniony przez człowieka
  • krajobraz kulturowy – utworzony przez człowieka, mogący mieć charakter harmonijny – w przypadku przemyślanej działalności człowieka lub dysharmonijny zwany zdegradowanym powstałym w wyniku nieprzemyślanej i destrukcyjnej działalności człowieka.

Obecnie krajobraz pierwotny właściwie już nie występuje. Całe nasze otoczenie nosi piętno działalności człowieka i jest przez niego w mniejszym lub większym stopniu przekształcone.

W dekadzie 2004–2013 wiele krajów ratyfikowało Europejską Konwencję Krajobrazową i przystąpiło do wdrażania jej zapisów. Podjęto prace nad tworzeniem zupełnie nowych lub modyfikowaniem dawnych typologii, deklarując uwzględnienie przesłania i celów Konwencji. Jednoczesnie w tym czasie, rozwinęły się technologie gromadzenia i przetwarzania danych przestrzennych oraz ich prezentacji w internecie (kartografia internetowa) oraz metody statystycznej analizy przestrzennej, co rozszerzyło możliwości metodyczne w zakresie identyfikacji i definiowania typów krajobrazów.[5],

Zróżnicowanie krajobrazu.

Zróżnicowanie krajobrazu można rozpatrywać na wielu poziomach jego organizacji w zależności od przyjętej definicji jak i w zależności, w przypadku architektury krajobrazu, od potrzeb projektowych i przyjętego zakresu opracowania.  Można  mówić o krajobrazie w skali kraju, regionu, województwa operując na poziomie pewnych uogólnień. Uszczegóławiając analizę krajobrazową posługujemy się pojęciem krajobrazu lokalnego w odniesieniu do konkretnej miejscowości, jednostki osadniczej, obiektu  itp.

Bezsprzecznie, rozważając wpływ krajobrazu na indywidualnego człowieka, należy brać pod uwagę jego najbliższe otoczenie w którym przebywa, a więc operować przede wszystkim na poziomie krajobrazu lokalnego.

Potencjalne zróżnicowanie otoczenia człowieka na terenie Polski można uznać za umiarkowane. Krajobrazem przeważającym ze względu na ukształtowanie powierzchni jest  krajobraz nizinny z tendencją wznoszenia się „od Bałtyku ku Karpatom”[6], ze względu na pokrycie terenu – krajobraz leśny i rolniczy, ze względu na stopień ingerencji człowieka współistnieją: krajobraz naturalny dominowany przez krajobraz kulturowy.

Człowiekowi, w jego życiu codziennym towarzyszy głównie krajobraz kulturowy i to on głównie na niego oddziałuje.

Ważnym aspektem różnicującym krajobraz jest regionalizm, kultura i zwyczaje miejscowe bezpośrednio przekładające się na fizjonomię otoczenia. „Każdy region ma swoje zwyczaje, obyczaje, język, historię, literaturę, styl architektoniczny, muzykę i przyrodę’[7] Każdy kraj, region, miasto, wieś, osada czymś się wyróżnia od innych czy to w skutek uwarunkowań naturalnych, czy też w wyniku działalności człowieka.

Niepokojącym zjawiskiem jest postępująca globalizacja wyciskająca swoje piętno również na krajobrazie, zacierając różnice między krajami i regionami, powodując ujednolicenie otoczenia, zacierając cenne wartości przyrodnicze, historyczne, kulturowe i społeczne.

 

[1] Jerzy Wiśniewski, Dariusz Gwiazdowicz. Ochrona przyrody. Poznań. 2004. Wydawnictwo Akademii Rolniczej. str. 206
[2] Jerzy Wiśniewski, Dariusz Gwiazdowicz. Ochrona przyrody. Poznań. 2004. Wydawnictwo Akademii Rolniczej. str. 211
[3] Jerzy Wiśniewski, Dariusz Gwiazdowicz. Ochrona przyrody. Poznań. 2004. Wydawnictwo Akademii Rolniczej. str. 206
[4] Edyta Gadomska, Anna Różańska, Dorota Sikora. Podstawy architektury krajobrazu. Warszawa. 2005.Hortpress Sp. z o.o. str. 9-13
[5] http://ochronaprzyrody.gdos.gov.pl/files/artykuly/5471/Identyfikacja_krajobrazow.pdf
[6]Stefan Jarosz. Krajobrazy Polski i ich pierwotne fragmenty. Poznań. 1954. Budownictwo i Architektura. str. 9
[7] Edyta Gadomska, Anna Różańska, Dorota Sikora. Podstawy architektury krajobrazu. Warszawa. 2005.Hortpress Sp. z o.o. str. 12

 

Podoba Ci się ten wpis? Polub, udostępnij wpis, podaj dalej 🙂

 

Wczytaj więcej powiązanych artykułów
Wczytaj więcej Ogród przydomowy

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Sprawdź też

Czy kompletny laik jest w stanie zaprojektować swój ogród?

Czy kompletny laik jest w stanie zaprojektować swój ogród? Panuje powszechne prz…