Teoria krajobrazu. Co to jest krajobraz?

krajobraz

Termin `krajobraz` pojawił się w języku polskim dopiero w w XIX wieku. Obecnie jest używany w wielu dziedzinach od literatury poprzez geografię, biologię, architekturę, aż po geochemię. Znajomość i zrozumienie pojęcia „krajobraz” i jego idei, tak w teorii jak i praktyce, jest jedną z podstaw uprawiania zawodu architekta krajobrazu i mierzenia się z projektowaniem, aranżacją przestrzeni.

 

Narodziny terminu „krajobraz”.

W języku polskim do początku XIX wieku używano niemieckiego pojęcia „landszaft” dla określenia okolicy, widoku, otoczenia. Dopiero Joachim Lelewel na początku XIX stulecia zastosował po raz pierwszy w dziejach języka polskiego sformułowanie „krajobraz”. Nie użył go jednoznacznie z obowiązującym wówczas wyrażeniem „landszaft”, a jedynie w celu określenia kolejnych „historycznych obrazów kraju”.[1] Dopiero w późniejszym czasie pojęcie „krajobraz” nabrało obecnie przypisywanego mu znaczenia.

Na przestrzeni ubiegłego stulecia sformułowano szereg nie jednobrzmiących definicji określających krajobraz. Ponieważ każdy z autorów rozważał i brał pod uwagę różnorodne czynniki i aspekty otoczenia, a także w różny sposób pojmował istniejące między nimi zależności, obserwujemy obecnie wiele funkcjonujących obok siebie definicji w mniej lub bardziej precyzyjny sposób określających „krajobraz”. Definiowanie tego pojęcia zależy również od dziedziny wiedzy, dyscypliny naukowej w zakresie której pojęcie jest używane i na potrzeby której definiowane.

Dopiero zestawienie wybranych punktów widzenia i wynikających z nich definicji pozwala na pełne zrozumienie i ukazanie całkowitej treści tego złożonego pojęcia.

 

Definicja pojęcia krajobraz.

„Termin krajobraz funkcjonuje w różnych dyscyplinach naukowych. Najczęściej posługują się nim geografowie i biolodzy, ale obecny jest także np. w architekturze i geochemii. Równocześnie słowa krajobraz używa się w języku potocznym na oznaczenie widoku (krajobraz wiejski i przemysłowy, zimowy i letni, brzydki i ładny).”[2]

  • „Słownik encyklopedyczny leśnictwa, drzewnictwa, ochrony środowiska, łowiectwa’ dziedzin pokrewnych określa krajobraz jako: „fizjonomię części powierzchni ziemi”  lub jako „ jeden z wyższych ponad ekosystemalnych układów ekologiczno – przestrzennych: jednostkę o charakterze strukturalno – funkcjonalnym i dynamicznych układów ekologiczno – przestrzennych obejmującą mniejsze lub większe wycinki biosfery i składającą się z kilku (wielu) ekosystemów powiązanych określonymi stosunkami biocenotycznymi i biotopowymi; tworzą go: rzeźba powierzchni, stosunki wodne, glebowe, typ klimatu, rośliny zwierzęta a także efekty działalności ludzkiej”[3]
  • Wg Wodziczki, krajobraz „obejmuje jednostkę geobiologiczną, której wszystkie składniki biocenozy i biotopu są ze sobą powiązane węzłami wzajemnej  zależności i oddziaływania” [4]
  • Zgodnie z zapisem Europejskiej Konwencji Krajobrazowej podpisanej we Florencji w 2000 roku przez państwa członkowskie Unii Europejskiej „krajobraz oznacza obszar, postrzegany przez mieszkańców, którego charakter jest wynikiem działań i interakcji czynników naturalnych lub ludzkich[5]
  • Pokorski i Siwiec definiują krajobraz jako „całość środowiska geograficznego (rzeźba terenu, gleba, klimat, szata roślinna), w którym żyje i działa człowiek, taktowany jako żywy organizm środowiska”[6]
  • Żarska rozumie pojęcie krajobrazu jako „syntezę środowiska przyrodniczego, kulturowego i wizualnego”.[7]
  • Rylke, jeden z czołowych, współczesnych znawców architektury krajobrazu, postrzega krajobraz na płaszczyźnie sztuki, a raczej tła do jej uprawiania definiując go jako „nasze otoczenie, którego forma nie jest zdefiniowana kompozycyjnie i zamknięta jako forma artystyczna”[8] Definicję swoją uzupełnia maksymą  „dusza krajobrazu drzemie w człowieku, który na niego spogląda”[9].

Powyższe zestawianie ukazuje jak zróżnicowane, wieloznaczne i wielowątkowe jest podejście do rozumienia, definiowania pojęcia krajobraz. Myśląc o krajobrazie, mierząc się z jego kreowaniem powinniśmy zawsze brać pod uwagę szeroki aspekt, wymiar definicji tego pojęcia. Koniecznym jest świadomość wzajemnych silnych zależności człowiek – krajobraz, wpływu otoczenia na życie ludzkie w skutek nierozerwalnych wzajemnych powiązań na wielu płaszczyznach od czysto fizycznych zależności po warstwę duchową i kulturową.

Osobiście również mam swoją własną, definicję pojęcia krajobraz, który określam jako: „dynamiczne i zmienne w czasie otoczenie człowieka, mające bezpośredni wpływ na jego życie, determinujące jego jakość oraz bezpośrednio oddziaływujące na jego stan fizyczny, umysłowy i duchowy”.

 


[1] Jan Szyszko, Jan Rylke, Piotr Jeżowski. Ocena i wycena zasobów przyrodniczych. Warszawa. 2002. Wydawnictwo SGGW. str. 163
[2] Andrzej Rychling, Jerzy Solon. Ekologia krajobrazu. Warszawa. 1996. Wydawnictwo Naukowe PWN. str. 11
[3] Edward Więcko. Słownik encyklopedyczny leśnictwa, drzewnictwa, ochrony środowiska, łowiectwa dziedzin pokrewnych. Warszawa.1996. Wydawnictwo SGGW. str. 212
[4] Jerzy Wiśniewski, Dariusz Gwiazdowicz. Ochrona przyrody. Poznań. 2004. Wydawnictwo Akademii Rolniczej.str. 185
[5] http://www.coe.org.pl/re_konw/ETS_176.pdf
[6] Janusz Pokorski, Andrzej Siwiec. Kształtowanie terenów zieleni. Warszawa. 1985. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne. str. 341
[7] Barbara Żarska. Ochrona krajobrazu.Warszawa.2005. Wydawnictwo  SGGW. str. 9
[8] http://www.sztukakrajobrazu.pl/artykul.htm
[9] http://www.sztukakrajobrazu.pl/sztuka_ogrodu.htm

 


 

Podoba Ci się ten wpis? Polub, udostępnij wpis, podaj dalej 🙂

 

Wczytaj więcej powiązanych artykułów
Wczytaj więcej Ogród przydomowy

2 komentarze

  1. Ancohuma

    25 stycznia 2016 przy 22:43

    Podoba mi się ten wpis. Fajnie, że ktoś cytuje Doktora Szyszko, obecnego ministra środowiska. Pozdrawiam.

    Odpowiedz

    • Ania Stachurska

      25 stycznia 2016 przy 23:37

      Dzięki 🙂 Miałam okazję mieć z nim zajęcia. Ps. Jan Szyszko ma tytuł profesora 🙂

      Odpowiedz

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Sprawdź też

Czy kompletny laik jest w stanie zaprojektować swój ogród?

Czy kompletny laik jest w stanie zaprojektować swój ogród? Panuje powszechne prz…